De eerbiedwaardige stichting Geldersch Landschap en Kasteelen (inderdaad, met sch en dubbel e), zit met een dilemma. En dat dilemma betreft het middeleeuwse kasteel in Hernen. Ooit was het in bezit van de familie Van Wijhe, deftige en machtige lieden die in de zestiende eeuw drie generaties burggraven leverden voor Nijmegen. Sinds 75 jaar wordt het kasteel beheerd door de stichting.
Kasteel Hernen
Kasteel Hernen ziet er majestueus uit, maar het is niet compleet. Er ontbreekt een toren. Die is in de achttiende eeuw tijdens een zware storm ingestort. De muren ervan waren verzwakt doordat de bewoners ze hadden uitgehold om extra leefruimte te creëren. Sinds die tijd gaapt op de zuidelijke hoek van het complex een lege ruimte.
En nu is dus de vraag: herbouwen of niet herbouwen? Aan die kwestie zitten verschillende kanten. Herbouw zou een kans bieden om al doende te onderzoeken hoe het bouwen van zo’n toren in zijn werk ging. Voor het bakken van de stenen kunnen oude veldovens gebruikt worden die nabij het kasteel zijn teruggevonden. Hét voorbeeld is het Franse project Guédelon in de Bourgogne. Daar wordt met technieken en materialen uit de middeleeuwen al twintig jaar gebouwd aan een burcht. Het project trekt grote aantallen bezoekers en levert bovendien veel nieuwe kennis op.
Anderzijds, hoe zorgvuldig je ook zou herbouwen, een middeleeuwse toren krijg je er niet mee terug. Moeten we de restanten van het verleden niet met rust laten en andere methodes zoeken om de geschiedenis toegankelijk te maken? Terugdraaien van de tijd kan niet. Een reconstructie is nooit volledig authentiek.
We kennen die discussie van de Nijmeegse donjon, waarbij authenticiteit eveneens een belangrijk begrip is. Als je er langer over nadenkt is het ook een lastig begrip. Want wat is precies authentiek? Een gebouw waaraan nooit iets is veranderd, dat volledig zijn vorm en functie heeft behouden? Dat bestaat eenvoudig niet. Alle bouwwerken zijn in de loop der tijd aangepast aan wensen van de gebruikers. Zo is kasteel Hernen inmiddels voorzien van toiletten. Wel zo plezierig!
Waar ligt de grens van aanpassingen die we wel en niet acceptabel vinden? Daar valt nog genoeg over te debatteren. Intussen kunnen er deze zomer in Hernen wel al op middeleeuwse wijze stenen gebakken worden. Het publiek mag een handje helpen. Maar waar al die stenen voor gebruikt worden, dat blijft voorlopig nog even ongewis.