In de geschiedenis van Europa is het verschil tussen mannelijkheid en vrouwelijkheid altijd een factor van betekenis geweest. Voor vrouwen golden eeuwenlang andere gedragsregels, andere mogelijkheden en andere levensverwachtingen dan voor mannen. Onlangs vond aan de Radboud Universiteit een groot internationaal congres plaats over dit onderwerp. Twee dagen lang spraken wetenschappers met elkaar over de Europese geschiedenis vanuit het perspectief van vrouwen. Dat leverde interessante inzichten op.
Kabinetsformatie 1967; KVP-kamerlid Marga Klompé.
Eén van de vragen van het congres was, welke mogelijkheden vrouwen in het verleden hadden om macht uit te oefenen. Als voorbeeld keek men naar de loopbanen van drie grote Europese politica’s: onze eerste vrouwelijke minister Marga Klompé (oud-lerares van het Nijmeegse meisjeslyceum Mater Dei), de Britse premier Margaret Thatcher en de Duitse Bondskanselier Angela Merkel. Tussen hun carrières bleken enkele opvallende overeenkomsten te bestaan.
Alle drie slaagden ze erin een belangrijke positie te krijgen door op het juiste moment in te stappen, namelijk in een tijd van onrust of crisis in de partij. Bij gebrek aan goede mannelijke kandidaten mocht een vrouw het dan maar eens proberen. Eenmaal op zo’n invloedrijke post beland, bleken ze tot veel meer in staat dan hun omgeving had verwacht. Als vrouw in de politiek moesten ze zich extra waarmaken, en dat deden ze ook. Het hielp dat ze alle drie over een sterke overtuiging en over de nodige vasthoudendheid beschikten. Maar ook dat ze hun persoonlijke ambities niet al te openlijk toonden en vooral dat ze zich niet presenteerden als feministes.
Een herkenbaar beeld, bleek in een debat met Nijmeegse topvrouwen. Want ook vandaag de dag spelen beelden van mannelijkheid en vrouwelijkheid natuurlijk nog een rol bij het verkrijgen (en behouden) van invloedrijke posities. Hoewel jonge vrouwen inmiddels vaak hoger opgeleid zijn dan jonge mannen hebben vrouwen nog altijd minder topfuncties in de politiek, de wetenschap en het bedrijfsleven. Moeten we de spreekwoordelijke vrouwelijke bescheidenheid maar eens overboord gooien? Of biedt die houding juist een alternatieve route naar machtige posities? Ik vermoed dat Angela Merkel – zojuist door Time verkozen tot persoon van het jaar – dat laatste zou beamen.