Onlangs was ik op bezoek in het Honigcomplex. Een bijzondere plek, waar het verleden overal nog zichtbaar is, maar waar het tegelijkertijd bruist van de nieuwe initiatieven. Jonge creatieve ondernemers zijn er allerhande bedrijfjes gestart, van meubels maken tot koffiebranden, van 3D-printen tot buikdansen. Geen wonder dat de provincie deze locatie heeft uitgekozen om een Gelderse Nacht van de Economie te organiseren, een nacht waarin innovatie in het bedrijfsleven centraal staat.
Honigcomplex in Nijmegen
Innovatie is een sleutelbegrip in onze samenleving – niet alleen op economisch gebied maar ook in het onderwijs, in de zorg , het bestuur en noem maar op. Voortdurend zijn we op zoek naar nieuwe uitdagingen, nieuwe producten, nieuwe trends en nieuwe kansen. En zoals dat gaat met sleutelbegrippen: daar stellen ook historici zich dan vragen over. Want innovatie is natuurlijk niet alleen iets van onze tijd, ook in het verleden was er doorlopend sprake van nieuwe uitvindingen en ontdekkingen. Een belangrijk verschil is er wel: wij ervaren ‘nieuw’ meestal als een aanbeveling, maar dat was in het verleden anders.
Aan de Radboud Universiteit is een groot onderzoeksproject van start gegaan over innovatie in de Griekse en Romeinse tijd. De vernieuwingen die daar plaatsvonden – zoals op het gebied van economie en bestuur – werden niet gepresenteerd als innovaties maar juist als een voortzetting van oude gebruiken. Zo beeldde men bij de introductie van muntgeld in Athene de oude vertrouwde godin Athena op de muntjes af. En Romeinse keizers presenteerden zich steevast als opvolgers van de eerste keizer Augustus. Ook in de Middeleeuwen werden nieuwe uitvindingen bijna altijd in een traditioneel jasje gestoken, om ze daarmee voor het publiek en de autoriteiten acceptabeler te maken. Nieuwe wijn, verpakt in oude zakken dus.
Pas met de opkomst van de Verlichting in de zeventiende en achttiende eeuw ontstond het idee van vooruitgang, en werd ‘nieuw’ geleidelijk synoniem met ‘beter’. Alhoewel… ook vandaag de dag roepen nieuwe ontwikkelingen soms weerstand op. En daarom worden nog steeds veel nieuwe producten in een vertrouwde vorm gegoten. Want zeg nou zelf, als over een paar jaar een robot onze billen komt wassen, hebben we toch het liefst dat die er min of meer menselijk uitziet, met twee armen en een hoofd. De mensheid blijft balanceren tussen oud en nieuw, tussen het vertrouwde van gisteren en het dynamische van morgen. Misschien is juist daarom het Honigcomplex wel zo’n inspirerende plek.
Op 6 maart vindt op de Radboud Universiteit een symposium plaats over ‘Innovatie in de Middeleeuwen’.