Vorig weekend bezocht ik de Franse stad Metz, hoofdplaats van de regio Lotharingen. De streek was lange tijd betwist gebied en behoorde tussen 1870 en 1918 tot het Duitse Rijk. In de imposante gotische kathedraal was ik getuige van een gesprek tussen twee oudere dames, de ene Duitstalig de andere Franstalig. De Duitse was voor het eerst in Metz, op zoek naar sporen van haar ouders en grootouders. Ze had die dag het geboortehuis van haar vader gevonden, op een steenworp afstand van de kathedraal. Met groot enthousiasme probeerde ze uit te leggen waar het huis precies stond en wat er tegenwoordig in gevestigd was. De Française, een vrijwilligster van de kathedraal, begreep er geen woord van, maar dat weerhield de ander er niet van in geuren en kleuren haar verhaal te doen. Ze móest het eenvoudig delen, zo vol was ze ervan.
Campagnebeeld van de Maand van de Geschiedenis 2014
Op zo’n moment komt de geschiedenis heel dicht bij. De grote geschiedenis van vijandelijkheden om de zeggenschap over een gebied, vertaald in de kleine geschiedenis van een familie uit de grensregio. En steeds weer wordt de noodzaak gevoeld om de verhalen daarover te vertellen, de grote én de kleine.
De maand oktober is uitgeroepen tot Maand van de Geschiedenis, met dit jaar als centraal thema “Vriend en Vijand”. Een thema dat juist in de grensregio Nijmegen zeer tot de verbeelding spreekt. Allereerst vanwege de Tweede Wereldoorlog, die dit jaar uitgebreid herdacht wordt, maar ook in verband met de Eerste Wereldoorlog toen de stad werd overstroomd door Belgische vluchtelingen die hier een veilig heenkomen zochten. Belgen die overigens een kleine eeuw eerder als ‘vijand’ waren beschouwd omdat zij zich wilden afscheiden van het Koninkrijk der Nederlanden. Zo wisselden de posities van vriend en vijand door de eeuwen heen. Bevriende vorsten of volken veranderden in vijanden, en andersom. Dat gold bijvoorbeeld voor de Romeinen en Bataven, Nijmegen en de Gelderse hertogen, of de Geldersen en de Brabanders. Maar ook de Fransen, Engelsen, Duitsers en Belgen zijn in de loop der tijd zowel vriend als vijand geweest.
Het mooie is, dat al die verschillende facetten van de geschiedenis in Nijmegen samenkomen in een 24 uur durend programma – van vrijdagavond 24 tot zondagmiddag 26 oktober – samengesteld door ruim twintig Nijmeegse organisaties. Bevriende organisaties natuurlijk.
Het programma van de 24 uur is te vinden op www.maandvandegeschiedenis.nl/nijmegen.